Kolonia Fabryczna

Domy dla urzędników i majstrów z Fabloku

Wybudowane w latach 1921-1924 pierwsze osiedle zakładowe. Mieszkania w domach urzędniczych, jak na ówczesne czasy, posiadały wysoki standard – elektryczność, wodociąg, toalety i wanny. Mieszkania dla robotników były mniejsze i skromniejsze. Robotnicy mogli korzystać bezpłatnie z łazienki fabrycznej.

 

Lokalizując Fabrykę Lokomotyw w Chrzanowie zdawano sobie sprawę, że miasto nie będzie mogło zapewnić odpowiedniej ilości wykwalifikowanych pracowników spośród swoich mieszkańców. Liczono się z koniecznością ściągnięcia sił z innych terenów Polski – przybywającym kadrom należało jednak zapewnić lokale mieszkaniowe, których w Chrzanowie też brakowało. Jedynym rozwiązaniem była zatem budowa własnych mieszkań. Na lata 1921–1924 przypada powstanie osiedli robotniczych, które miały być oparte o założenia „miasta – ogrodu”. Naprzeciw fabryki usytuowano domy dla urzędników i majstrów, których stała obecność w zakładzie była wymagana. Powstała kompozycja osiedla złożona z siedmiu domów (do dzisiaj zachowały się cztery), położonych wzdłuż ulicy w jednym rzędzie i czterech w drugim rzędzie. Wszystkie wybudowano na planie prostokąta. Cztery w pierwszym rzędzie (licząc od strony miasta) miały wygląd dworków. Budynki posiadały bogato ukształtowane symetryczne rzuty. Bryłę wzbogacono ryzalitami, łamanymi szczytami oraz dachami naczółkowymi. Każdy z budynków posiadał dwa mieszkania dwupokojowe oraz dwa lub trzy mieszkania jednopokojowe na poddaszu (kawalerki). Jeden z tych domów był większy, ponieważ posiadał cztery mieszkania dwupokojowe oraz sześć mieszkań jednopokojowych. Za nimi powstały cztery parterowe bliźniaki o wysokich przyczółkowych dachach. Podcienia na narożnikach zaakcentowano za pomocą ceglanych słupów. Pozostałe trzy budynki położone przy drodze, były parterowe. Zostały wyburzone w drugiej połowie lat osiemdziesiątych, a na ich miejscu powstał parking dla samochodów osobowych i autobusów. Wszystkie te domy posiadały, jak na ówczesne czasy, wysoki standard wyposażenia – elektryczność, wodociąg, toalety oraz wanny. Osiedle to uległo znacznemu przeobrażeniu po II wojnie światowej poprzez wybudowanie dużych bloków mieszkalnych. Zabudowa została wzbogacona o budynek szkoły zawodowej (dzisiejsze Powiatowe Centrum Edukacyjne) oraz budynek Szkoły Podstawowej nr 5.

Ryzalit – występ z lica w elewacji budynku w jego części środkowej, bocznej lub narożnej, prowadzony od fundamentów po dach, stanowiący jego organiczną część. W rzucie poziomym ryzalit może mieć kształt prostokąta lub półkola. Popularny od renesansu w architekturze pałaców, później stosowany także przy budowie domów wielorodzinnych. W budynkach reprezentacyjnych w środkowym ryzalicie fasady znajduje się główne wejście do budowli, natomiast w tylnej elewacji wyjście na taras lub ogród. Ryzalit ożywia elewację i zwiększa powierzchnię pomieszczeń.

Dach półszczytowy (przyczółkowy, dymnikowy) – odmiana dachu dwuspadowego z szerokim okapem umieszczonym w ścianie szczytowej. Znajdujący się nad okapem fragment ściany zwany jest półszczytem górnym lub przyczółkiem. Dach półszczytowy uważany jest za formę przejściową między dachem czterospadowym a dwuspadowym, a jego geneza związana jest z pierwotnym umieszczaniem dymników w ścianie szczytowej budynków mieszkalnych.
Zapraszamy do odwiedzenia strony: https://www.archiwum-ziemiachrzanowska.pl/